Stimuleren van spontane naleving: hoe doe je dat?
Als gemeente wil je dat inburgeraars hun weg vinden. Dat ze zich gemotiveerd voelen om te leren en mee te doen. Dat ze de juiste begeleiding krijgen en echt kunnen bijdragen aan de samenleving. En hulp krijgen als het even niet lukt. Het liefst focus je op preventie, in plaats van sancties en boetes. Hoe kun je daar vandaag al mee beginnen? Gemeente Venlo en gemeente Westland delen hun lessen uit een ‘proeftuin’ en een training voor klantmanagers.
Iedere inburgeraar heeft zijn eigen competenties, wensen en barrières. Voor gemeente Venlo zijn die het startpunt van de inburgering. De gemeente heeft de mogelijkheden van de nieuwe wet aangegrepen voor een eigen aanpak. Zij werken in een ‘proeftuin’ nu al volop in de geest van de nieuwe wet. Hun aanpak: de helpende hand. Regels, diploma’s en leerroutes zijn hulpmiddelen, geen einddoelen. ‘We gaan, naast de vinkjes, ook voor de vónkjes.’ Voor andere gemeenten die ook al aan de slag willen, delen ze graag de opbrengst uit de Venlose proeftuin.
Willen in plaats van moeten Wethouder Alexander Vervoort is blij met de inhoud van nieuwe wet. En blij dat die al in de praktijk kan worden gebracht. ‘We kunnen nu echt stappen gaan maken. En daarin de lessen uit het verleden meenemen. Inburgering is voor ons geen kwestie van een vinkje of een handtekening. Weet je de buurman op te zoeken en kennis te maken, in de supermarkt te vragen waar het wc-papier staat, kun je opzoeken hoe je je huisvuil buitenzet? Inburgeren is liefst niet iets dat moet, maar iets dat je wilt, voor jouw toekomst.’
Natuurlijk zijn er drempels. Dingen die het lastiger maken om in te burgeren. De een heeft gezondheidsproblemen, de ander heeft kinderen die moeite hebben op school. Of iemand kan geen passend werk vinden. ‘Daarom moeten we rekening houden met elke persoonlijke situatie. Daarvoor wachten we niet tot de nieuwe wet in januari 2022 ingaat. We doen het nu al.’ Als je dat diploma hebt, begint het pas Beleidsadviseur Mehdi Martis vult de wethouder aan: ‘De bedoeling is om iedereen mee te laten doen. Niet alleen de partner die een betaalde baan vindt, maar ook de rest van het gezin.’ Waar nodig biedt de gemeente langer steun. ‘Dat inburgeringsdiploma na 3 jaar is ook niet het doel. Dan begint het pas!’, zegt de wethouder. ‘Om als gemeente de inburgeraar goed te kunnen ondersteunen, moet inburgering in het hele sociaal domein aandacht krijgen.’ Het is de weg naar zelfredzaamheid die Alexander en Mehdi beschrijven. De financiële zelfredzaamheid, maar ook kansen op de arbeidsmarkt, huisvesting, (geestelijke) gezondheid, het opbouwen van een sociaal netwerk.
'We gaan, naast de vinkjes, ook voor de vónkjes.
Vinken en vonken Aandacht vanuit het hele sociaal domein dus. Ingewikkeld voor de inburgeraar? Niet als alle betrokken partijen samenwerken. Venlo is het aanbod aan het vereenvoudigen, zodat alles vanuit één plek komt. Daarvoor loopt op dit moment een aanbesteding. In de tussentijd worden in de proeftuin al mooie resultaten behaald. Daarin heeft de inburgeraar namelijk één vaste coach als aanspreekpunt. Die ziet niet alleen waar iemand vastloopt, maar ook waar iemand juist nog méér kan. Vinken en vonken, noemt Venlo dat. Niet alleen het proces doorlopen (de vinkjes), maar ook echt beweging in gang zetten, mensen op weg helpen, zorgen dat ze het proces echt begrijpen, en hen het vertrouwen geven dat ze het kunnen (de vonkjes).
Al na een half jaar naar regulier onderwijs Dat handelen in de geest van de nieuwe wet wat oplevert, heeft Venlo al in de praktijk ondervonden. Mehdi: ‘In onze proeftuin hebben we gezien dat de samenwerking tussen alle partijen niet vanzelfsprekend is en binnen de huidige wet ook niet zo gemakkelijk is. Het zijn toch elkaars “concullega’s” die in hetzelfde werkgebied zitten. Denk aan VluchtelingenWerk, een ROC, een specialistische aanbieder richting werk en Incluzio, de aanbieder van de sociale basis. In de proeftuin werken ze samen, en verrassen ze elkaar op positieve manieren. Hun werkzaamheden zijn op elkaar afgestemd.’ De coaches die de inburgeraar begeleiden, zijn enthousiast. En nog belangrijker: een aantal inburgeraars in de proeftuin gaat zo hard, dat ze mogelijk al kunnen doorstromen naar regulier onderwijs. ‘Dat zou normaal gesproken pas na drie jaar aan de orde zijn. Deze proeftuin loopt net een half jaar. In die synergie van samenwerken in plaats van concurreren, kunnen dus hele mooie dingen ontstaan.’ Alexander vult aan: ‘Het geeft ons het vertrouwen dat we op de goede weg zijn.’ Bij die gekozen weg hoort ook dat zelfredzaamheid geen loze kreet is. Alexander: ‘Heeft iemand werk? Wat heeft iemand nodig om daar te komen? Heeft iemand schulden, of een trauma? En welke hulp is daarbij nodig? Krijgt iemand niet alleen een woning toegewezen, maar ook de mogelijkheid deze goed in te richten? Is er spanning in het gezin door alle veranderingen, en hoe gaat het met de kinderen? Zijn de docenten op school op de hoogte? Het speelt allemaal mee. Met onze aanbieder maken we hierover afspraken. Zodat we echt zorgen voor continue begeleiding. En niet alleen dingen afvinken.’
'In onze proeftuin hebben we gezien dat de samenwerking tussen alle partijen niet vanzelfsprekend is en binnen de huidige wet ook niet zo gemakkelijk is. '
De toekomstige topvoetballers De wethouder en beleidsadviseur roepen andere gemeenten op om inburgeraars al zoveel mogelijk in de geest van de nieuwe wet te begeleiden. ‘Ga steeds weer terug naar waar het om gaat: nieuwe inwoners een plek geven. Begin daar’, aldus Mehdi. ‘Wij zien het zo: het zijn onder meer de toekomstige topvoetballers van VVV-Venlo. Onderdeel van onze samenleving. In de proeftuin zien we dat het werkt.’
'Als inburgeren niet lukt, is dat eigenlijk nooit omdat iemand niet wíl'
Met de nieuwe Wet inburgering hebben gemeenten een regierol. De gesprekken tussen inburgeraar en gemeente worden nog belangrijker. Dat die interactie het verschil maakt, weten ze bij gemeente Westland als geen ander. Zij omarmen de nieuwe wet. En werken al zoveel mogelijk met de nieuwe mogelijkheden.
Als klantmanager spreekt Indira Doerga dagelijks met inburgeraars. Ze ziet waar mensen tegenaanlopen en wat hen motiveert. ‘Ik geloof in duidelijke informatieverstrekking, en niet in alleen het uitvoeren van regels. Hoe eerder de klanten weten wat we van hen verwachten en wat zij van ons mogen verwachten, hoe meer ruis in de communicatie we voorkomen. Meestal is er een reden dat mensen niet naleven en is het geen onwil. Wij willen dat iedereen ook méédoet naast het inburgeren. Als mensen weten waar ze het voor doen, dan gaat het vaak vanzelf.’
(Spontane) naleving hoeft dus niet moeilijk te zijn. Indira vertelt hoe het werken in de geest van de nieuwe wet snel resultaat oplevert. En hoe de training ‘Voorbereid op de nieuwe Wet inburgering’ een steun in de rug is voor klantmanagers. Indira ziet namelijk hoe processen de inburgeraar soms kunnen tegenwerken. ‘Bijvoorbeeld als iemand niet kan fietsen, en dus met het OV naar zijn werk moet. Maar dat is binnen zijn uitkering een flinke uitgave. En de fietscursus wordt maar eens per week gegeven op een moment dat hij moet werken. Met de methodiek “de doorbraakmethode” kan meer maatwerk geleverd worden.’ Indira hoopt dat we daar met z’n allen goed gebruik van gaan maken. Ook nu al. ‘Als iemand wil en kan, dan moeten we diegene niet afremmen.’
Inzichten uit training De gesprekken met de gemeente zijn hierin essentieel. Indira volgde de training ‘Voorbereid op de nieuwe Wet inburgering’ van Divosa om haar rol als klantmanager nog beter in te vullen. ‘Dat was echt een cadeautje. Er kwamen veel herkenbare casussen langs; dingen waar je in je werk tegenaan loopt. De trainers én deelnemers hadden veel expertise. De handvatten en inzichten gebruik ik nog steeds in mijn werk.’
‘Met name bij de laag leerbaren is er behoefte aan meer handvatten om ze mee te laten doen. De Z-route is hier een mooi instrument voor. Het zo vroeg mogelijk herkennen en erkennen als ze bijvoorbeeld een verstandelijke beperking of beperkt leervermogen hebben. Dat geeft meer begrip voor elkaar. Het voorkomt dat we de klanten óvervragen. Het traject is van de inburgeraar en de gemeente samen. Als mensen hun plek niet vinden, dan ligt dat ook aan ons.’
'Als mensen hun plek niet vinden, dan ligt dat ook aan ons.'
Mensen willen een toekomst en een baan met perspectief. Ze zijn leergierig en willen kansen pakken. Hierin is het belangrijk om maatwerk toe te passen. De training helpt je de nieuwe wet om te zetten naar jouw eigen praktijk. Een plan te maken. Collega’s mee te krijgen en te adviseren. De (gast)sprekers, waaronder ook oud-inburgeraars, laten zien welke verschillen, uitdagingen en behoeftes er zijn onder inburgeraars. En hoe je daar rekening mee houdt.
Neem talenten en wensen serieus Voor iedere inburgeraar geldt: hij moet zien waar hij het voor doet. Dat perspectief is onmisbaar. ‘Niet eerst twee of drie jaar de taal moeten leren en dan pas een bedrijfje mogen starten. Of als je in je thuisland chirurg was, hier eerst jarenlang tomaten moeten plukken. Neem iemands talenten en wensen serieus, vanaf het begin. Als ik het kwartje zie vallen waar iemands kansen liggen - dat is het allermooiste.’
Daarvoor moet je interesse tonen, legt Indira uit. ‘Dan zie je of iemand handig of technisch is, of creatief, of goed in tuinieren. Dan heb je een invalshoek. Deze aanpak kost tijd, dus die moet je als gemeente ook vrijmaken.’
Zeg het ook als het goed gaat Indira benadrukt hoe belangrijk het is om met de inburgeraar in contact te blijven en successen te vieren. ‘Feliciteer diegene, daar worden mensen blij van.’ En je kunt er echt het verschil mee maken. Indira vertelt over een Syrisch meisje dat hier erg eenzaam was. ‘Ze kreeg digitaal les en wist niet goed wat ze wilde gaan studeren. We hebben haar gekoppeld aan een Nederlands maatje van haar leeftijd. Haar Nederlands ging vooruit, en ze ging in op een uitnodiging om taarten te bakken voor een wijkcentrum. De mensen van het wijkcentrum gaven haar complimenten om haar taarten. Ze leken wel door een banketbakker gemaakt! Ze ging stralen. In een gesprek over studeren heb ik haar gewezen op de mogelijkheid om patisserie te studeren. Ze werd enthousiast toen ze zich realiseerde dat ze daar haar geld mee kan gaan verdienen.’
'Als ik het kwartje zie vallen waar iemands kansen liggen - dat is het allermooiste'
Na 25 jaar vindt Indira het nog altijd ontzettend leuk om met deze doelgroep te werken. ‘Het blijft altijd weer een verrassing.’ Met de andere deelnemers van de training heeft ze nog contact. ‘Zodat we ervaringen kunnen blijven uitwisselen.’ Haar tip: ‘Zorg dat je gebruikmaakt van de netwerken van Divosa, SAM en OpenEmbassy om kennis op te doen en te delen.’
De training ‘Voorbereid op de nieuwe Wet inburgering’ van Divosa wordt gegeven door ervaren trainers van OpenEmbassy, het ITTA-UVA of Pharos. Je kunt de training ook incompany volgen met collega’s uit je gemeente of regio.
Bekijk ook de handreiking Naleving nieuwe Wet inburgering. Deze geeft beleid en uitvoering handvatten voor het stimuleren van spontane naleving.
Tip: Op 17 juni 2021 vond er een websessie plaats over het stimuleren van spontane naleving. Lees de samenvatting of kijk de sessie terug.